Ngày nay, vấn đề ly hôn đang diễn ra ngày càng nhiều và phức tạp hơn. Một trong số đó là những tranh chấp giành quyền nuôi con giữa vợ hoặc chồng. Vậy trong trường hợp vợ/chồng không thoả thuận được thì Toà án căn cứ vào các yếu tố nào để quyết định việc cho cha hoặc mẹ có quyền trực tiếp nuôi con? Và người còn lại có quyền và nghĩa vụ gì? Bài viết dưới đây của Công ty Luật A&An sẽ giúp bạn đọc tìm hiểu về vấn đề này.

Căn cứ pháp lý:

– Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 và các văn bản hướng dẫn hiện hành.

1. Quyền nuôi con sau ly hôn

Căn cứ Điều 81, Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 quy định về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn, cụ thể:

– Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

– Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

– Con dưới 36 tháng tuổi được giao trực tiếp cho mẹ nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khá

Như vậy, về nguyên tắc sau khi ly hôn vợ/chồng  tự thoả thuận với nhau về người trực tiếp nuôi con. Trong trường hợp nếu các bên không thoả thuận được thì có quyền yêu cầu Toà án giải quyết.

2. Các yếu tố quyết định việc Toà án cho quyền trực tiếp nuôi con

Để hướng tới đảm bảo tốt nhất cho sự phát triển của con, đặc biệt là con tuổi vị thành niên, con không có khả năng lao động, v.v. ngoài việc tôn trọng sự thỏa thuận của các bên đương sự, Tòa án khi giải quyết vụ án ly hôn còn xem xét vào các yếu tố sau đây để ra quyết định giao con cho ai là người trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng.

2.1. Ưu tiên cho người mẹ trực tiếp nuôi con khi con dưới 36 tháng tuổi

Theo quy định tại khoản 3, Điều 81, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 thì “con dưới 36 tháng tuổi được giao trực tiếp cho mẹ nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác”. Như vậy, đối với con dưới 36 tháng tuổi, luật chỉ dành quyền ưu tiên nuôi con cho người mẹ. Cha chỉ được quyền nuôi con khi được sự đồng ý của người mẹ hoặc chứng minh được người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp nuôi con.

2.2. Xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên

Trong quá trình giải quyết ai sẽ là người nuôi con sau khi ly hôn, Thẩm phán phụ trách phiên tòa giải quyết ly hôn là người có thẩm quyền lấy ý kiến trẻ từ đủ 07 tuổi về việc muốn sống với cha hay với mẹ.

Khi lấy ý kiến của trẻ phải tuân thủ quy định tại khoản 2 Điều 208 BLTTDS 2015, cụ thể: “Phải bảo đảm thân thiện, phù hợp với tâm lý, lứa tuổi, mức độ trưởng thành, khả năng nhận thức của trẻ; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ”. Đặc biệt, việc lấy ý kiến phải đảm bảo giữ bí mật cá nhân của trẻ.

Tuy nhiên, trên thực tế ý kiến của con thường chỉ mang tính định hướng, tham khảo, là một phần để Tòa án xem xét đi đến quyết định, không có ý nghĩa hoàn toàn quyết định. Tòa án phải căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của người con để quyết định giao cho một bên trực tiếp nuôi dưỡng.

2.3. Xem xét về quyền lợi mọi mặt của con

Khi quyết định việc giao con, Tòa án quyết định trên cơ sở đảm bảo quyền lợi mọi mặt của con, các điều kiện cần phải xem xét như:

– Điều kiện kinh tế của cha và mẹ: để trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc cho con cần phải có tài chính. Người trực tiếp nuôi dưỡng con phải có thu nhập và kinh tế ổn định để đảm bảo cho con được nuôi dưỡng, học tập, chăm sóc tốt nhất về cả vật chất lẫn sức khỏe, tinh thần, v.v. Ngoài ra, điều kiện kinh tế của cha và mẹ phải đảm bào mức sống tối thiểu được xác định là những nhu cầu cần và đủ cho lứa tuổi của con, ví dụ như ăn, uống, vui chơi, học tập. Cha, mẹ phải đáp ứng được tối thiểu những nhu cầu này và đảm bảo cho các nhu cầu của con. Trong quá trình giải quyết vụ án, các bên đương sự có quyền và nghĩa vụ cung cấp các tài liệu, chứng cứ để chứng minh khả năng tài chính của mình, nếu không thể cung cấp được thì trình bày rõ lý do và có đơn yêu cầu Tòa án tiến hành thu thập, xác minh.

– Xem xét đến phẩm chất đạo đức của cha, mẹ: người trực tiếp nuôi dưỡng con phải là người có phẩm chất đạo đức tốt, bởi điều này sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ về sau. Do vậy, trong quá trình giải quyết vụ án, Thẩm phán cần thu thập, xác minh về hoàn cảnh, nhân thân của người cha, mẹ tại địa phương từ trước đến nay có hành vi bạo hành gia đình; từng có tiền án, tiền sự không.

– Điều kiện sức khỏe của cha, mẹ: người trực tiếp nuôi dưỡng con phải có sức khỏe đảm bảo cho việc trông nom, chăm sóc, giáo dục con.

– Điều kiện công việc và thời gian dành cho con: xem xét đến tính chất công việc, thời gian làm việc và thời gian cha, mẹ có thể dành cho con khi trực tiếp nuôi dưỡng con.

– Điều kiện môi trường sống: môi trường sống là yếu tố tác động đến sự phát triển nhân cách của con, cha, mẹ khi giành quyền nuôi con phải đảm bảo được môi trường sống của con để con có sự phát triển lành mạnh.

Ngoài xem xét các điều kiện trên, khi giải quyết Thẩm phán còn phải xem xét các điều kiện phát sinh thực tế khác như: một bên cha hoặc mẹ đã có con riêng khác hay không? Thái độ, tình cảm của cha, mẹ dành cho con như thế nào thông qua việc chăm sóc gần gủi từ khi sinh trẻ ra đến thời điểm phát sinh tranh chấp; tình cảm của trẻ đối với cha mẹ ra sao? v.v..

Như vậy qua phân tích, để Toà án xác định cha/ mẹ có quyền trực tiếp nuôi con phải căn cứ vào nhiều phương diện từ đó giao con cho người có điều kiện nuôi dưỡng và chăm sóc tốt nhất.

3. Quyền và nghĩa vụ của người không trực tiếp nuôi con

Căn cứ Điều 82, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về nghĩa vụ, quyền của cha mẹ không trực tiếp nuôi con sau ly hôn, cụ thể:

–  Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.

–  Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.

–  Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.

– Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.”

Theo đó, khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền thăm nom con mà không ai được cản trở và đồng thời sẽ phải có trách nhiệm cấp dưỡng nuôi con cho đến khi con thành niên có khả năng lao động hoặc có tài sản để tự nuôi mình.

Mức cấp dưỡng do các bên tự thoả thuận, trong trường hợp không thoả thuận được Tòa án mới quyết định áp dụng mức cấp dưỡng căn cứ vào mức thu nhập thực tế của người không trực tiếp nuôi con.

4. Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn

Trong một số trường hợp, quyền được trực tiếp nuôi con sau ly hôn có thể bị thay đổi. Đó là khi có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.

Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được Tòa án giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:

– Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con và thỏa thuận này phù hợp với quy định của pháp luật.

– Người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con

– Cũng như khi ra quyết định về quyền trực tiếp nuôi con trong vụ án ly hôn, việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.

– Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án có thể ra quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.

Các cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con bao gồm

a) Người thân thích;

b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em.

Gia đình là nền tảng của xã hội, gia đình phát triển thì xã hội sẽ phát triển. Vì vậy việc ly hôn là điều không ai mong muốn. Thế nhưng nếu hôn nhân không hạnh phúc, đầm ấm thì ly hôn là phương án cuối cùng giải thoát cho nhau để cả hai tìm kiếm hạnh phúc mới. Sau khi ly hôn, việc pháp luật và xã hội quan tâm nhiều nhất là vấn đề nuôi con sau ly hôn.

Vậy, phải làm sao để đảm bảo tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp cho các con sau khi ly hôn, Luật hôn nhân và gia đình 2014 đã có những chế định phù hợp quy định về quyền trược tiếp nuôi con, nghĩa vụ cấp dưỡng của người không trực tiếp nuôi con, thay đổi quyền trực tiếp nuôi con và hạn chế quyền đối với con. 

Trên đây là bài viết của Công ty Luật A&An về các yếu tố quyết định việc toà án cho quyền trực tiếp nuôi con khi ly hôn, nếu Quý khách hàng có bất kì khó khăn hay vướng mắc trong quá trình tham khảo và áp dụng pháp luật hãy liên hệ chúng tôi để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Luật sư A&An – Our Work. Your Succsess.