Căn cứ pháp lý

– Bộ Luật Tố tụng dân sự 2015;

– Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao ngày 18 tháng 6 năm 2019.

Tính đến ngày 15/11/2022, Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành tổng cộng 56 Án lệ, Luật sư A&An xin cung cấp đến các bạn một số nội dung liên quan về chế định Án lệ theo luật pháp Việt Nam hiện hành.

Án lệ là gì?

Theo quy định của Bộ Luật Tố tụng dân sự, Án lệ là một trong những nguồn pháp luật, căn cứ để giải quyết vụ việc dân sự trong trường hợp chưa có điều luật để áp dụng. Việc áp dụng các án lệ được thực hiện như sau:

Án lệ được Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong giải quyết vụ việc dân sự khi đã được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn và được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố.

Ngoài ra, theo quy định tại Điều 1, Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao ngày 18 tháng 6 năm 2019: Án lệ được định nghĩa là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về một vụ việc cụ thể được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn và được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố là án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử.

Tiêu chí lựa chọn và áp dụng Án lệ là gì?

II.1. Tiêu chí lựa chọn

Theo quy định tại Điều 2, Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao ngày 18 tháng 6 năm 2019, Án lệ được lựa chọn phải đáp ứng các tiêu chí sau đây:

a. Có giá trị làm rõ quy định của pháp luật còn có cách hiểu khác nhau, phân tích, giải thích các vấn đề, sự kiện pháp lý và chỉ ra nguyên tắc, đường lối xử lý, quy phạm pháp luật cần áp dụng trong một vụ việc cụ thể hoặc thể hiện lẽ công bằng đối với những vấn đề chưa có điều luật quy định cụ thể;

b. Có tính chuẩn mực;

c. Có giá trị hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.

II.2. Áp dụng Án lệ

a. Án lệ được nghiên cứu, áp dụng trong xét xử sau 30 ngày kể từ ngày công bố.

b. Khi xét xử, Thẩm phán, Hội thẩm phải nghiên cứu, áp dụng án lệ, bảo đảm những vụ việc có tình huống pháp lý tương tự thì phải được giải quyết như nhau. Trường hợp vụ việc có tình huống pháp lý tương tự nhưng Tòa án không áp dụng án lệ thì phải nêu rõ lý do trong bản án, quyết định của Tòa án.

c. Trường hợp Tòa án áp dụng án lệ để giải quyết vụ việc thì số, tên án lệ, tình huống pháp lý, giải pháp pháp lý trong án lệ và tình huống pháp lý của vụ việc đang được giải quyết phải được viện dẫn, phân tích trong phần “Nhận định của Tòa án”; tùy từng trường hợp cụ thể có thể trích dẫn toàn bộ hoặc một phần nội dung của án lệ để làm rõ quan điểm của Tòa án trong việc xét xử, giải quyết vụ việc tương tự.

Các Án lệ đã được ban hành tại Việt Nam

Dưới đây là chi tiết các Án lệ đã được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao công bố, cụ thể:

1. Án lệ 01/2016/AL về vụ án giết người;
2. Án lệ 02/2016/AL về vụ án tranh chấp đòi lại tài sản;
3. Án lệ 03/2016/AL về vụ án ly hôn;
4. Án lệ 04/2016/AL về tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất;
5. Án lệ 05/2016/AL về vụ án tranh chấp di sản thừa kế;
6. Án lệ 06/2016/AL về vụ án tranh chấp thừa kế;
7. Án lệ 07/2016/AL về vụ án dân sự tranh chấp quyền sở hữu, sử dụng nhà;
8. Án lệ 08/2016/AL về xác định lãi suất, việc điều chỉnh lãi suất trong hợp đồng tín dụng kể từ ngày tiếp theo của ngày xét xử sơ thẩm;
9. Án lệ 09/2016/AL về xác định lãi suất nợ quá hạn trung bình trên thị trường và việc trả lãi trên số tiền phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại;
10. Án lệ 10/2016/AL về quyết định hành chính là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính;
11. Án lệ 11/2017/AL về công nhận hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất mà trên đất có tài sản không thuộc Sở hữu của bên thế chấp;
12. Án lệ 12/2017/AL về xác định trường hợp đương sự được triệu tập hợp lệ lần thứ nhất sau khi Tòa án đã hoãn phiên tòa;
13. Án lệ 13/2017/AL về hiệu lực thanh toán của thư tín dụng (L/C) trong trường hợp hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế là cơ sở của L/C bị hủy bỏ;
14. Án lệ 14/2017/AL về vụ án yêu cầu hủy hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất;
15. Án lệ 15/2017/AL về vụ án tranh chấp hợp đồng đổi đất;
16. Án lệ 16/2017/AL về vụ án dân sự tranh chấp thừa kế tài sản;
17. Án lệ 17/2018/AL về tình tiết “có tính chất côn đồ” trong tội “giết người” có đồng phạm;
18. Án lệ 18/2018AL về hành vi giết người đang thi hành công vụ trong tội “giết người”;
19. Án lệ 19/2018/AL về xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt trong tội “tham ô tài sản”;
20. Án lệ 20/2018/AL  về xác lập quan hệ hợp đồng lao động sau khi hết thời gian thử việc ;
21. Án lệ 21/2018/AL về lỗi và thiệt hại trong trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng cho thuê tài sản;
22. Án lệ 22/2018/AL về không vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin tình trạng bệnh lý trong hợp đồng bảo hiểm nhân thọ; 
23. Án lệ 23/2018/AL về hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ khi bên mua bảo hiểm không đóng phí bảo hiểm do lỗi của doanh nghiệp bảo hiểm;
24. Án lệ 24/2018/AL về di sản thừa kế chuyển thành tài sản thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của cá nhân;
25. Án lệ 25/2018/AL về không phải chịu phạt cọc vì lý do khách quan;
26. Án lệ 26/2018/AL về xác đỊnh thời điểm bắt đầu tính thời hiệu và thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế là bất động sản;
27. Án lệ 27/AL/2019 về thụ lý, giải quyết vụ án hành chính liên quan đến nhà đất mà Nhà nước đã quản lý, bố trí sử dụng trong quá trình thực hiện chính sách quản lý nhà đất và chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa trước ngày 01/7/1991;
28. Án lệ 28/2019/AL về tội “giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”;
29. Án lệ29/2019/AL về tài sản bị chiếm đoạt trong tội “cướp tài sản”;
30. Án lệ 30/2020/AL về hành vi cố ý điều khiển phương tiện giao thông chèn lên bị hại sau khi xảy ra tai nạn giao thông;
31. Án lệ 31/2020/AL về xác định quyền thuê nhà, mua nhà thuộc sở hữu của Nhà nước theo Nghị định số 61/CP ngày 05-7-1994 của Chính phủ là quyền tài sản;
32. Án lệ 32/2020/AL về trường hợp đất do cá nhân khai phá nhưng sau đó xuất cảnh định cư ở nước ngoài và người khác đã quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài;
33. Án lệ 33/2020/AL về trường hợp cá nhân được nhà nước giao đất nhưng không sử dụng mà để người khác quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài;
34. Án lệ 34/2020/AL về quyền lập di chúc định đoạt giá trị bồi thường về đất trong trường hợp đất bị Nhà nước thu hồi có bồi thường;
35. Án lệ 35/2020/AL về người Việt Nam trước khi đi định cư ở nước ngoài giao lại đất nông nghiệp cho người ở trong nước sử dụng;
36. Án lệ 36/2020/AL về hiệu lực của hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất khi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị thu hồi, hủy bỏ;
37. Án lệ 37/2020/AL về hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm tài sản trong trường hợp bên mua bào hiểm đóng phí bảo hiểm sau khi kết thúc thời hạn đóng phí bảo hiểm;
38. Án lệ 38/2020/AL về việc không thụ lý yêu cầu đòi tài sản đã được phân chia bằng bản án có hiệu lực pháp luật;
39. Án lệ 39/2020/AL về xác định giao dịch dân sự có điều kiện vô hiệu do điều kiện không thể xảy ra;
40. Án lệ 40/2021/AL về công nhận việc chuyển đổi quyền sử dụng đất trên thực tế;
41. Án lệ 41/2021/AL về chấm dứt hôn nhân thực tế;
42. Án lệ 42/2021/AL về quyền lựa chọn tòa án giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng trong trường hợp hợp đồng theo mẫu có thỏa thuận trọng tài;
43. Án lệ 43/2021/AL về hiệu lực của hợp đồng thế chấp trong trường hợp tài sản thế chấp là nhà đất do bên thế chấp nhận chuyển nhượng từ người khác nhưng chưa thanh toán đủ tiền cho bên bán;
44. Án lệ 44/2021/AL về việc xác định thời hiệu khởi kiện đối với yêu cầu phản tố;
45. Án lệ 45/2021/AL về xác định bị cáo phạm tội “Giết người” thuộc trường hợp “Phạm tội chưa đạt”;
46. Án lệ 46/2021/AL về việc xác định tình tiết định khung hình phạt “Đối với trẻ em mà người phạm tội có trách nhiệm giáo dục” trong tội “Dâm ô đối với trẻ em”;
47. Án lệ 47/2021/AL về việc xác định tội danh trong trường hợp bị cáo dùng hung khí nguy hiểm đâm vào vùng trọng yếu của cơ thể bị hại;
48. Án lệ 48/2021/AL về tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nộp lại tiền thu lợi bất chính;
49. Án lệ 49/2021/AL về xác định quyết định hành chính ban hành không đúng thẩm quyền;
50. Án lệ 50/2021/AL về quyền khởi kiện vụ án đòi lại tài sản của người được giao tài sản theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật;
51. Án lệ 51/2021/AL về xác định quyền sở hữu đối với khu vực để xe ô tô của nhà chung cư;
52. Án lệ 52/2021/AL về hiệu lực của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất khi chưa đăng ký quyền sử dụng đất;
53. Án lệ 53/2022/AL về việc hủy việc kết hôn trái pháp luật;
54. Án lệ 54/2022/AL về xác định quyền nuôi con dưới 36 tháng tuổi trong trường hợp người mẹ không trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
55. Án lệ 55/2022/AL về công nhận hiệu lực của hợp đồng vi phạm điều kiện về hình thức;
56. Án lệ 56/2022/AL về việc giải quyết tranh chấp di dời mồ mả.

>> Luật sư A&An sẽ tiếp tục cập nhật.